Een aantal foto’s uit mijn reeks ‘Tips from an Introvert’ werden geselecteerd voor de groepstentoonstelling IN SIDE OUT van BREEDBEELD, waarbij ze samen met foto’s van 33 andere fotografen tentoongesteld werden op een wandelparcours in Bosland. Ik bezocht de tentoonstelling en schreef een korte reflectie.
We waren er klaar voor. Als onze zaterdag een schooluitstap was geweest, zouden we een briefje gekregen hebben met: ‘Breng mee: sportieve kledij, schoenen die vuil mogen worden, lunchpakket, voldoende water, geld voor een ijsje en niet te vergeten: jouw (met mondmasker bedekte) glimlach en een goed humeur.’
De schooltijd zijn we – ik en mijn moeder – intussen al een tijd voorbij. En ‘schoenen die vuil mogen worden’ lijkt ook nogal vreemd, gezien we een groepstentoonstelling zouden bezoeken met foto’s van 34 fotografen rond een gemeenschappelijk thema IN SIDE OUT.
Waar je daar normaal voor wordt binnengelokt in de steriele kubus van een galerij of museum – witte muren, belichting en temperatuur geoptimaliseerd, een respectvolle stilte, mensen die van het ene naar het andere werk schuifelen en minder tijd besteden aan het kijken naar de foto dan het lezen van de bijbehorende tekst – was het deze keer een meer tot de verbeelding sprekende locatie: Bosland. Land van het bos.
Geen dak, geen muren, geen gedimd licht, geen witte achtergrond. Wel bomen, paden bedekt met de eerste herfstbladeren en dennenappels, insecten, wolken, frisse lucht die naar groen smaakt en dansend licht door bladeren. En daartussen: foto’s, staand op de grond, deels verscholen achter een struik, hangend tussen twee boomstammen, genietend van de zon.
Veel meer dus, om naar te kijken, dan enkel de foto’s. Een groot contrast met de normale omstandigheden voor het kijken naar kunstfotografie. Toch nam dit niet weg van het visuele plezier en de esthetische ervaring. Integendeel, het bracht veel extra lagen in die ervaring, die in een ‘normale’ tentoonstelling minder mogelijk zouden zijn.
Er was ruimte – ruimte om te bewegen, ruimte om te ademenen, ruimte om de ogen tussendoor even te laten rusten, en dit allemaal binnen een natuurlijk landschap. In de psychologie wordt (kijken naar) de natuur al langer onderzocht voor mogelijke herstellende effecten. Ook binnen de psycho-esthetiek wordt vaak aangehaald dat mensen natuurlijke landschappen verkiezen boven hun stedelijke tegenhangers (hoewel dit ook afhangt van de kwaliteit van de foto).
Dit zorgt dus voor een ideale context: de kijker is ontspannen en staat, door de natuurlijke schoonheid, mogelijk ook meer open om de schoonheid van de foto’s te waarderen.
Dit was echter ook in de omgekeerde richting het geval: de fotografie deed me de natuur meer waarderen. Tijdens een tentoonstelling word je gestimuleerd om aandachtig te kijken, alle elementen van een foto in je op te nemen en verbanden te leggen tussen deze elementen. Door deze processen in een bos plaats te laten vinden, keek ik met andere ogen – en aandachtiger – naar het bos zelf.
Verder speelde er nog een interessante wisselwerking tussen natuur en fotografie. Een foto van een uil, verscholen achter een paar grashalmen. Een been van een persoon die op een paard zit – als lijn doorgetrokken in de boomstam waartegen de foto leunde. Het contrast tussen foto’s genomen tijdens de lockdown, die een gevoel van ‘binnen’ en ‘opgesloten’ weergaven, maar nu bevrijd buiten in de natuur stonden.
Als fotografie schrijven met licht is, bracht het bos ook haar eigen fotografische blik – door het licht steeds weer te vervormen door de bladeren heen bracht ze de foto’s telkens op een nieuwe manier in beeld. Zo leek een geportretteerd persoon plots voor een venster te staan, doordat het tegenlicht de constructie waarop de foto was gemonteerd door de foto heen liet schijnen. Meta-fotografie.
Ten slotte werden optionele audio-stukjes toegevoegd, waarbij fotografen zelf vertellen over hun werk, wat nog een extra laag context en intimiteit met zich meebracht. De fotografen zijn vaak de onzichtbare schaduw achter de foto, maar nu hoorde je ze in hun eigen unieke stem over hun gedachten en ideeën vertellen.
Fotografie kan soms contextloos en koud aanvoelen. Het blijft een statisch 2D medium, waarbij een stuk tijd en gebeurtenis uit het leven worden weggesneden en waarbij, ondanks de vele informatie, niet altijd even goed achterhaald kan worden wat de fotograaf wil uitdrukken.
Daarom was het voor mij inspirerend om een fotografietentoonstelling zo dynamisch en belichaamd te mogen ervaren. Het wandelen, de afwisseling tussen kijken naar de schoonheid van vlakke foto’s en die van de volle natuur, het licht dat de foto’s steeds veranderde en het luisteren naar de stem achter de foto. Het leverde een unieke esthetische beleving.
Ik had de foto’s ongetwijfeld ook geapprecieerd als ze in de witte museum-kubus hadden gehangen, maar waarschijnlijk had ik er een heel ander beeld en andere ervaring bij gehad.
En zo kreeg ik die dag inzichten over de esthetische ervaring van fotografie, het onderzoeksonderwerp van mijn doctoraatsstudies. Niet door aan mijn bureau te blijven zitten en nog een extra wetenschappelijk artikel te lezen, maar door mijn wandelschoenen aan te trekken en op pad te gaan. De schoonheid achterna.
Het fotoparcours IN SIDE OUT van BREEDBEELD is nog tot 30 september gratis te bezoeken – voor wie het met zijn eigen ogen en lichaam wil gaan ervaren.
© Nathalie Vissers